‘Het Nederlandse voetbal begon niet in Haarlem, maar in Veur’, kopte Het Parool eind november. Het verhaal dat sportpionier Pim Mulier rond 1882-1883 in Haarlem de basis legde voor het voetbal in Nederland moet worden bijgesteld, meldden ook andere kranten.
Kies zelf met welke app je de aflevering wilt luisteren.
Aanleiding voor de berichten was het proefschrift van schrijver en sporthistoricus Jan Luitzen, de gast van deze aflevering van Depotkast. Luitzen ontdekte tijdens zijn promotieonderzoek dat op een elitaire jongenskostschool in het Zuid-Hollandse Veur al in de jaren 1840 en 1850 cricket, hockey en voetbal werd gespeeld.
Hij putte voor zijn onderzoek uit het archief van Noorthey, zoals de kostschool heette. De jongens op de school moesten ieder weekend een brief naar huis sturen. In een brief uit 1864 schrijft de dan 13-jarige Jan Cornelis Gülcher aan zijn vader:
“Nu zal ik U eens vertellen wat er op Maandag geschied is. Toen in het begin van het eerste speeluur kwam de Engelsche meester naar mij toe en zeide: ‘We play foot-ball today’. Ik vond dit heel aardig daar het cricket mij niet meer beviel. Dit spel is heel goed als het koud is, daar men een groote gommelestieke bal, die met leder omwonden is en bijna 3 palm middenlijn [ongeveer 30 centimer] heeft, moet voortschoppen, doch bij het eerste spel brak de bal en nu moet hij naar Londen om gemaakt te worden.”
Leerlingen en leraren voetballen op de speelweide van Noorthey. Deze foto is uit circa 1895-1897. (Nationaal Archief, Noorthey-Genootschap.)
Niet alleen het archief van de kostschool, maar ook het archief van de Koninklijke Haarlemsche Football Club – dat bewaard wordt in het Noord-Hollands Archief – werpt meer licht op de introductie van voetbal in Nederland. Bij een jubileum van de club aan het begin van de vorige eeuw werd een vragenlijst verstuurd aan leden en oud-leden. Een van hen stipte in zijn antwoorden fijntjes aan dat het verhaal van Pim Mulier niet helemaal klopte.
‘Als je zo’n bron vindt, ren je wel even een vreugderondje door de studiezaal’
Maar hoe kwam het voetbal precies op de kostschool terecht? En hoe kwam het verhaal dat het eerste Nederlandse potje voetbal in Haarlem gespeeld werd, precies de wereld in? Luitzen legt het allemaal uit in deze aflevering.
Meer lezen?
Een verkorte editie van het dissertatieonderzoek van Jan Luitzen is verschenen als handelseditie, met als titel ‘Vivat! Vivat Noorthey!’.